Wisterie

          Japonia, oprócz zabytków i sympatycznych mieszkańców, zachwyca również (być może przede wszystkim) przyrodą.  Wiosną pierwsze kwitną śliwy, następnie wiśnie. Podziwianie kwiatów tych drzew ma w Japonii długą tradycję. Niemniej jednak, gdy przekwitną już wiśnie, wraz z początkiem lata zakwitają bardzo egzotyczne kwiaty azalii i wisterii.
           Azalie nie są dla nas już tak niezwykłe, również w Polsce 
w ogrodach hoduje się te krzewy. Choć muszę przyznać, że takie rosnące na dziko przy drogach i w lasach na zboczach gór robią inne wrażenie niż te przycięte ładnie w ogródku.
            Wisterie natomiast wciąż mnie zachwycają. W Polsce 
w ogrodzie mój tata posadził wisterię, ale, mimo upływu lat, ani razu jeszcze nie zakwitła. Tym bardziej zachwycają mnie kwiaty wisterii opadające fioletowymi gronami z drzew zupełnie innych gatunków, płożące się po ziemi lub poprowadzone po pergolach.
             Wisterie, zwane również glicyniami, słodlinami lub wistariami, należą do roślin z rodziny bobowatych i naturalnie występują w środowisku w Japonii, Korei, Chinach i Stanach Zjednoczonych. Jeżeli nie prowadzi się ich po pergolach lub ścianach, oplatają drzewa pnąc się lewo- bądź prawoskrętnie, w zależności od gatunku, albo płożą się po ziemi. Rosnące dziko w lasach wisterie przeważnie wspinają się na sąsiednie drzewa i dorastają nawet do 20 metrów wysokości osiągając rozpiętość 10 metrów. Ich nasiona są trujące, ale kwiaty pachną przepięknie. Zwiedzając Japonię w maju i czerwcu (w zależności od regionu) można podziwiać kwiaty wisterii w różnych odcieniach fioletu. 
Te dzikie z okien pociągów, a te hodowane niemalże przy każdym zabytku poprowadzone tak, by tworzyły kwiecistą ochronę przed słońcem.

W naszym ogrodzie w Japonii wisterie płożą się po trawie

Rosnące dziko w lesie wisterie w Kiyosato

Oplecione przez pnącze wisterii drzewo, Kiyosato, pref. Yamanashi

Poprowadzone po pergoli wisterie przy Świątyni Kōfukuji w Narze

            

Dzień Chłopca

          Po "Święcie Siusiaka" oczywiście czas na Dzień Chłopca obchodzony tradycyjnie piątego dnia piątego miesiąca (dawniej według kalendarza księżycowego, a obecnie piątego maja). Oficjalnie dzień ten, wolny od pracy, zwany jest Kodomo-no hi, czyli Dniem Dziecka, ale u nas na wsi, w Japonii wciąż feudalnej, istnieje wyraźny podział na Dzień Dziewczynek (Hinamatsuri) obchodzony trzeciego marca i Dzień Chłopca - piątego maja.
           Co roku przystraja się na okoliczność tego święta domy tzw. koinobori - ozdobami przedstawiającymi karpie. Według chińskich legend karpie płynące pod prąd strumienia stają się smokami 
a koinobori falując na wietrze sprawiają wrażenie jakby płynęły w powietrzu. Karpie, zwane po japońsku "koi", co zapisane innym znakiem oznacza miłość (鯉[koi] - karp; 恋[koi] - miłość), są nie tylko symbolem chłopców, ale i długowieczności, męskości, siły. Przed każdym domem, w którym mieszka mały chłopiec ustawia się pręt, do którego przymocowywane są koinobori po jednym dla każdego mężczyzny w domu.

Koinobori w parku w Minami Kiyosato

Koinobori w parku w Minami Kiyosato

         W domu zaś ustawia się lalki wojowników w zbrojach samurajskich i bohaterów z japońskich legend, np. Kintarō czy Momotarō, jako wzory do naśladowania dla chłopców oraz aby, jak wymienieni wojownicy, młodzi mężczyźni stali się w przyszłości silni, odważni i mężni. 
 

Mironek przybrany odpowiednio do sytuacji

Zestaw odświętnych ozdób Mironka (po prawej lalka Kintarō dosiadający niedźwiedzia)

By Mironek rósł silny, zdrowy i męski jak samuraj

           Najważniejszym świętem dla rodziny jest pierwszy w życiu potomka płci męskiej Dzień Chłopca, tzw. Hatsusekku, ponieważ tradycja wymaga sprosić wówczas krewnych, sąsiadów oraz osoby, z którymi ma się jakieś relacje zależności na wspólny posiłek, podczas którego, oprócz przedstawienia dziedzica rodu, jakim w feudalnym ustroju był zawsze pierworodny syn, wszyscy pijąc za zdrowie dziecka i przedłużenie rodu w linii męskiej, radośnie świętują. Chodzi oczywiście o wprowadzenie nowej, przyszłej, głowy rodu do lokalnej społeczności i poproszenie by wszyscy mieli go na uwadze.
        Być może nie do końca zrozumiale to brzmi, ale w Japonii feudalnej, jaką wciąż pozostaje nasza wieś, znajomych również się dziedziczy i jeśli moi teściowie mają z kimś jakieś relacje, to z pewnością przejąć po nich mamy je my, a następnie nasze dzieci, stąd przedstawianie naszego synka ludziom, z którymi teściowe powiązani są rozmaitymi więzami takich czy innych zależności. Oczywiście na tym poczęstunku nie było nikogo w moim wieku, jedynie babcie i dziadkowie z sąsiedztwa, czyli Dzień Chłopca swoją droga, a powiązania i koligacje swoją. 
           Na poczęstunek zazwyczaj zapraszane są osoby, które przyniosły dziecku pieniądze w specjalnej kopercie, jako prezent. Tradycja nakazuje rodzicom oddać ofiarodawcom podarek wartości mniej niż połowy otrzymanych pieniędzy, by nie urazić darczyńców przewyższeniem ich ofiarności, oraz ugoszczeniem na ww. poczęstunku. 

Pierworodny syn (mój mąż) i dumny ojciec pierworodnego syna (Mirona)

Dorośli sobie a dzieci sobie, czyli nasze dzieci podczas obchodów Hatsusekku Mironka

          Obchody Święta Chłopca biorą swój początek w VII wieku i nie przerwanie do dziś zwyczaj ten jest kultywowany w całej Japonii. Podobno również w Chinach, Korei i na Taiwanie.

Siusiak wychodzi na miasto! Kanamara-matsuri czyli "Festiwal Siusiaka"

           - Halo, dzień dobry, chciałam zapytać o szczegóły przebiegu obchodów festiwalu Kanamara-matsuri...
- Halo, festiwal?
- Tak, w niedzielę w Świątyni Kanayama-jinja...
- Aaa... O dwunastej Siusiak wychodzi na miasto, proszę pani...

          Mniej więcej taką rozmowę przeprowadziłam z panem z informacji turystycznej miasta Kawasaki, gdzie znajduje się owa Kanayama-jinja, w której właśnie w pierwszą niedzielę kwietnia obchodzone jest święto Kanamara-matsuri (przez lokalnych mieszkańców zwane również Kanayama-matsuri - od nazwy świątyni).
           W święcie tym nie byłoby nic nadzwyczajnego, gdyby nie ten rzeczony "siusiak, który wychodzi na miasto". 
Legenda głosi, że pewna dziewczyna miała w swoich organach rodnych zębatego demona, a ten złośliwie kastrował wszystkich jej kochanków. Zrozpaczona poszła szukać pomocy u kowala, który poruszony losem dziewczyny wykuł dla niej stalowego członka. Przyrządem tym pozbawiła ona demona zębów i od tamtej pory wiodła spokojne życie wzorowej żony oraz matki, a jej mąż nie musiał się obawiać o los swojego przyrodzenia. Lokalna świątynia wyniosła ów organ stalowy na ołtarze i po dziś dzień w mieście Kawasaki w świątyni Kanayama-jinja na pamiątkę tych wydarzeń celebrowane jest święto Kanamara-matsuri.
          Obchody wyglądają lekko osobliwie, ponieważ w pierwszą niedzielę kwietnia przez miasto przechodzi procesja kapłanów, kapłanek oraz lokalnej społeczności i przyjezdnych turystów. Wszyscy obnoszą po okolicy wielkiego członka stalowego w palankinie, radośnie śpiewają, piją sake, robią zdjęcia oraz liżą lizaki w kształcie męskich i kobiecych organów płciowych. O co chodzi?

Kapłanki shinto

Kapłani oraz lokalna społeczność zaangażowana w przygotowania do święta podczas procesji

Palankin z bóstwem płodności

          Festiwal ten związany jest z jednym z najstarszych w religii shinto kultów - płodności. Nie chodzi o to, by obscenicznie czcić fallusa i wspierać tym samym wszechobecny po dziś dzień patriarchat. Ale o to, by w radosny sposób obłaskawić bóstwo płodności, tutaj ucieleśnione w postaci męskiego organu płciowego, by rodziło się wiele dzieci oraz aby małżeństwa były trwałe i zgodne. Kobiety pragnące zajść w ciążę, mężczyźni szukający żony, małżeństwa w trosce o wspólne zgodne życie, starsi i młodsi przybywają tłumnie do świątyni by pomodlić się do boga płodności o błogosławieństwo w postaci potomstwa lub po prostu o spokojne i zgodne wspólne życie. Być może zwyczaj inny niż te, do których jesteśmy przyzwyczajeni w kościele katolickim, ale intencje chyba te same.
            Z racji formy tego festiwalu stał się on również swoistą paradą homoseksualistów i transwestytów, którzy także idą w procesji niosąc swój palankin z różowym, plastikowym członkiem. Tak oto w Japonii tradycja łączy się z nowoczesnością: obok siebie w obchodach jednego z najstarszych japońskich festiwali znajdują zgodnie miejsce zwolennicy tradycyjnych rodzin i "kochający inaczej". Chyba bóg płodności wysłuchuje modlitw o zgodne życie, bo żadnych incydentów podobnych do tych z polskich parad równości nie ma. 
 

Parada transwestytów i homoseksualistów

            Takie epatowanie członkami podczas tego festiwalu nie znaczy wcale, że jego uczestnicy pozbawieni są poczucia wstydu. Celowo przytoczyłam rozmowę z panem z informacji, który słysząc, że młoda dziewczyna (mam na myśli siebie) dopytuje się o takie święto, z lekkim zakłopotaniem opowiadał mi o jego przebiegu używając właśnie tego łagodnego określenia "siusiak". 
             W Japonii religia shinto jest najstarszą i jedyną rodzimą wiarą. Człowiek składa się z ducha i z ciała i to ciało znajduje swoje miejsce w ramach religii. Wszystko w zgodzie z przyrodą, czyż nie?

Kwitnienie wiśni

                "Kraj Kwitnącej Wiśni" słynie w świecie z tych pięknych drzew pokrywających się kwieciem. Choć sami Japończycy nie określają swojej ojczyzny tym mianem, a raczej, zgodnie ze znakami kanji używanymi do zapisu nazwy Japonia (日本-źródło słońca), mówią o Japonii "Kraj Wschodzącego Słońca", nie pozostają obojętni na uroki kwitnących drzewek. Od początku marca pojawiają się prognozy, kiedy i gdzie zakwitną pierwsze wiśnie i, do czasu przekwitnięcia ostatnich, numerem jeden w wiadomościach i prognozach pogody zdaje się pozostawać sakura zensen, czyli "front wiśniowy".
                Przy okazji kolejnej wycieczki z biurem Ex Oriente Lux miałam możliwość uczestniczyć w prawdziwym hanami, czyli podziwianiu kwiatów wiśni. Hanami polega na usadowieniu się w parku pod kwitnącymi drzewkami i oglądaniu drzewek w pełnym rozkwicie. Oczywiście towarzyszy temu podziwianiu także coś dla ciała - Japończycy rozłożeni na matach w parkach delektują się sake lub piwem, różnymi smakołykami typu takoyaki - smażone w cieście naleśnikowym ośmiornice - albo yaki-tori - szaszłyki z drobiu czy po prostu słodyczami. Mimo iż parki w tym okresie bywają bardzo zatłoczone i często firmy wysyłają niższych szczeblem pracowników, by już od rana zajęli najlepsze do podziwiania kwitnących wiśni miejsce, pod parasolami z kwitnących różowych płatków panuje sympatyczna atmosfera, a wszyscy, mimo tłoku, pozostają zrelaksowani i upojeni pięknem kwiatów (i nie tylko). Dość słów, czas na kwitnące wiśnie:

Karesansui - suchy krajobraz, czyli ogród zen, tu w Świątyni Ryoanji w Kioto, jeden z najsłynniejszych ogrodów zen w Japonii. Składa się z kompozycji 15 kamieni w pięciu grupach ułożonych tak, by z każdego miejsca widocznych było jedynie 14. Ponieważ całość można zobaczyć dopiero po osiągnięciu oświecenia.

Wszystkie zdjęcia kwitnących wiśni zostały zrobione w ogrodzie Świątyni Ryoanji w Kioto.

Kamakura/Yokohama

             Kamakura to bardzo przyjemne miasto położone malowniczo nad Zatoką Sagami pomiędzy Tokio a Półwyspem Izu. Tutaj pod koniec XII wieku Minamoto no Yoritomo, po zwycięstwie nad Tairami i otrzymaniu od cesarza tytułu shōguna, założył swoją stolicę (Kamakura była siedzibą bakufu do 1333 roku). Kamakura stała się w tym okresie ważnym ośrodkiem buddyzmu: to tutaj wielu reformatorów buddyjskich zakładało swoje szkoły i budowało świątynie, m.in. Eisai - założyciel szkoły buddyzmu zen Rinzai czy Nichiren założyciel Nichirenshu. Miasto ma bogatą historię, od XIII wieku po dziś dzień w świątyniach praktykuje się zazen czyli medytację. Jeśli ktoś ma czas, nie trzeba być mnichem, można się zapisać i wziąć udział w organizowanych np. przez Świątynię Engakuji kursach zazen.

Brama Świątyni Engakuji

Pawilon do zazen w Engakuji

            Czas panowania Minamoto no Yoritomo to okres świetności z dziejach miasta. Shōgun w 1191 roku zlecił przeniesienie zbudowanego w Zaimokuza chramu bóstwa wojny - Hachimana (bóstwa rodziny Minamoto) do Kamakury, by tu Hachiman otoczył opieką jego włości. Podobno Yoritomo nakazał teściowi (Hōjō Tokimasa), by wraz ze swoimi wasalami własnoręcznie kamień po kamieniu ułożył prowadzącą do Tsurugaoka Hachimangu (chram Hachimana) drogę w intencji narodzin syna Yoritomo). Chram do dziś jest najważniejszą świątynią shintoistyczną Kamakury 
i wizytówką miasta.

Tsurugaoka Hachimangu w Kamakurze

Kapłan przygotowujący pawilon do ceremonii ślubnej, Tsurugaoka Hachimangu

                 Yoritomo po wizycie w Tōdaiji w Narze, gdzie znajduje się posąg Wielkiego Buddy,  kazał zbudować podobny posąg w Kamakurze. Wielki Budda z Kamakury miał się mieścić w Świątyni Kōtoku-in, jednak tsunami w XV wieku zmiotło świątynię z powierzchni ziemi i od tamtej pory posąg Buddy Amidy stoi pod gołym niebem.

Wykonany z brązu posąg Buddy Amidy, 13 m wysokości, waga 121 ton

Majestatyczne oblicze Wielkiego Buddy z Kamakury

           Według legendy w VIII wieku na plażę w Kamakurze miał przypłynąc drewniany posąg Kannon, który znajduje się obecnie w Świątyni Hasedera, nieopodal Wielkiego Buddy. W Hasedera mieści się również grota poświęcona bogini szczęścia i pomyślności Benzaiten.

Wejście do groty Benzaiten

Jeden z wielu posagów wykutych w skale w grocie Benzaiten

Widok na miasto i Zatokę Sagami z Hasedery

Staw w kształcie swastyki, Hasedera

                Ponieważ moje dzieci (dwuletnia córka i trzymiesięczny synek) nie gustują jeszcze w zwiedzaniu świątyń na trasie naszej wycieczki nie mogło zabraknąć czegoś specjalnie dla nich... oceanarium. Z Kamakury można szybko dojechać zarówno do największego oceanarium w Japonii znajdującego się w Yokohamie, jak i do mniejszego i mniej zatłoczonego oceanarium niedaleko wyspy Enojima (wybraliśmy tę mniej zatłoczoną opcję, ale nie zawiedliśmy się, choć pewnie w Yokohamie atrakcji byłoby więcej).

Mie, Miron i ja po drodze do oceanarium, Enojima w tle

Ryby w oceanarium

Meduzy w oceanarium

I jeszcze więcej ryb w oceanarium

                    Marzec w Kamakurze to czas podziwiania kwitnących śliw.

Śliwa w ogrodzie Świątyni Hasedera

Śliwa w ogrodzie Świątyni Engakuji

Śliwa, Hasedera

Śliwa przy drodze, Engakuji

Śliwa, Hasedera

 

 

  W Kamakurze znajduje się bardzo wiele światyń i ciekawych miejsc związanych z historią tego miasta i shōgunatu rodu Minamoto. Nie sposób wszystkiego zobaczyć w ciągu jednego dnia, ale wydaje mi się, że jak na wyprawę z dwójką małych dzieci i tak zwiedziliśmy bardzo dużo. Naszą wycieczkę zakończyliśmy w Yokohamie w największym w Japonii, i jednym z największych na świecie, Chinatown. Chińczycy osiedlali się w Yokohamie już od 1859 roku, kiedy port ten został otwarty dla obcych bander po dwustuletniej izolacji wysp japońskich. Głównym celem naszego wyjazdu do Motomachi, czyli chińskiej dzielnicy było jedzenie... ale i dla ducha znalazła się świątynia.

Brama Chinatown, Yokohama

Świątynia Kwan Tai

Wnętrze Świątyni Kwan Tai, Chinatown, Yokohama